انجمن مدیران صنایع

حال و روز صنعت خراسان رضوی وخیم است. این شرح و حالی است که صاحبان کسب‌و‌کار در این استان مطرح می‌کنند. اوضاع صنایع نه‌تنها در استان، بلکه در شهر مشهد هم چندان خوب نیست.حتی برخی از صاحبان صنایع شرح رنجنامه خود را «مصیبت» توصیف می‌کنند.

امیر‌مهدی مرادی دبیر اجرایی انجمن مدیران صنایع خراسان نگران‌تر از دیگران نسبت به خطر فرار صاحبان صنایع به کشورهای همسایه در اثر ناترازی انرژی و موانع بر سر راه تولید آنها هشدار داده و می‌گوید: از آنجایی که انرژی پیوسته به دست واحدهای صنعتی ما نمی‌رسد و با‌لطبع از انجام به موقع تعهدات خود به مشتریان خارجی باز می‌مانیم‌، کشور ترکیه در حال تسخیر بازارهای ما در آسیای میانه است.
در نشستی که با حضور تعدادی از صاحبان کسب‌و‌کار شاغل در بخش صنعت به همراه دبیر اجرایی انجمن مدیران صنایع خراسان و مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی ماشین‌سازی فناوری‌های برتر برگزار شد، اعضا درباره ناترازی انرژی و قطع مکرر برق در تابستان و گاز در زمستان و تبعات زیان‌بار و صدمات جبران‌ناپذیر آن برای صنعت استان به خصوص شهر مشهد هشدار دادند. آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت‌و‌گویی است که با امیرمهدی مرادی دبیر اجرایی انجمن مدیران صنایع خراسان در همین نشست است که به واکاوی مشکلات صنایع استان خراسان رضوی پرداخته شده است.

ناترازی انرژی موضوع ملی است و تنها مختص به یک استان در کشور نمی‌شود. با این حال اوضاع در خراسان رضوی با توجه به قطع گاز در زمستان سال گذشته، کمی نگران‌کننده‌تر است. از نظر شما مهمترین دلایل ناترازی انرژی در استان خراسان‌رضوی و به‌خصوص در شهر مشهد از نظر شما چیست؟

به دلیل تحریم‌هایی که در سال‌های اخیر داشتیم بخش زیادی از بودجه کشور صرف امور روزمره مملکت شده و عملا نتوانستیم در زمینه توسعه و بهبود زیر ساخت‌ها اقدامات زیربنایی و موثری را انجام دهیم از طرفی دیگر رشد جمعیت و توسعه صنعتی که در سال‌های اخیر داشتیم نیازمند مصرف انرژی بیشتر به‌خصوص در بخش گاز و برق بوده و استان خراسان‌رضوی به خصوص شهر مشهد به خاطر موقعیت زیارتی آن از شرایط ویژه‌تری نسبت به سایر استان‌های کشور برخوردار است .

هر ساله میزبان خیل زواری است که برای زیارت امام رضا(ع) در اینجا حاضر می‌شوند و مشخص بود که مصرف انرژی در این شهر در سه حوزه آب برق گاز نسبت به سایر استان‌های کشور افزایش می‌یابد، در نتیجه هنگامی که شرایط محدودیت در استفاده از انرژی پیش می‌آید، در اولین قدم گریبان صنایع را می‌گیرند.

از طرفی دیگر کیفیت گاز مصرفی در مشهد با گاز جنوب تفاوت‌هایی دارد‌. ما در فصل زمستان بحث کمبود گاز را داریم و از آنجایی که قسمت اعظم گاز مصرفی شهر مشهد از سرخس تامین می‌شود چون این گاز کفاف نمی‌دهد به اجبار گاز جنوب کشور هم آن را پشتیبانی می‌کند و از آنجایی که خراسان رضوی در آخرین نقطه خط انتقال گاز کشور قرار دارد هر گاه با افت گاز مواجه شدیم، با اینکه میزان مصرف گاز صنایع نسبت به بخش خانگی خیلی کمتر است، اما همیشه برخلاف قانون کشور که تاکید دارد در هنگام قطع هر کدام از حامل‌های انرژی صنایع در اولویت آخر قرار بگیرند.
متاسفانه چند سال است صنایع در هنگام قطع برق یا گاز در اولویت قطع قرار داده شده‌اند و برای اولین‌بار در سال ۱۳۸۶ بود که قطع گاز و برق را در بخش واحد‌های صنعتی داشتیم و از آنجایی که این قطع شدن برق و گاز بدون اطلاع‌رسانی قبلی به واحد‌های صنعتی بود، ضررو‌زیان و هزینه‌های سرسام‌آوری را به آنها تحمیل کرد.

یعنی سوخت دوم از همان سال۱۳۸۶ جایگزین گاز و برق در مواقع اضطرار شد‌؟

تجربه ناگوار سال ۱۳۸۶ باعث شد‌، مدیران به فکر بیفتند و با برنامه‌ریزی و تدبیر بیشتر قطع برق یا گاز صنایع را انجام دهند و در اینجا بود که اولویت بندی‌های قطع برق و گاز صنایع صورت گرفت و سوخت جایگزین برای مصرف واحدهایی که امکان استفاده از آن را داشتند، در نظر گرفته شد، اما از آنجایی که تحویل سوخت جایگزین همچون گازوئیل و مازوت از لحاظ میزان آلودگی اصلا با سوخت پاکی همچون گاز قابل مقایسه نیست .

با توجه به عوارض نامطلوبی که روی محیط‌زیست و آلودگی هوا می‌گذارد، باعث شد تا واحدهای صنعتی که از سوخت مایع استفاده می‌کنند، علی‌رغم انجام فیلتراسیون باز هم به علت آلاینده بودن‌، از طرف اداره محیط‌زیست شامل جریمه‌های سنگینی شوند.

قطع گاز و برق چه تبعاتی برای صنایع استان در پی داشته است ؟

اگر یک واحد صنعتی بخواهد به خاطر کمبود انرژی کار تولید خود را مدام متوقف کند به‌طور مثال در تابستان به علت کمبود برق تعدادی از واحدهای صنعتی کار خود را متوقف کردند و باز در زمستان نیز واحدهای صنعتی بزرگ ممکن است به علت افت فشار گاز تعطیل شوند همین موضوع هزینه سرباری را به بخش تولید و صنعت تحمیل می‌کند و باعث می‌شود عملا در رقابت با کشورهای همسایه عقب بمانیم .
ترکیه با اینکه هیچ کدام از منابع انرژی طبیعی و زیر‌زمینی ما را ندارد و حتی یک وارد‌کننده انرژی محسوب می‌شود اما به دلیل برنامه‌ریزی درستی که در رابطه با تامین انرژی مورد نیاز کشورش به خصوص در بخش صنایع انجام داده است‌؛ هم‌اکنون شاهد آن هستیم که یک کارخانه ترکیه‌ای مشابه کارخانه ما در ایران با یک سرمایه‌گذاری یکسان اما چون به موقع به بهره‌برداری می‌رسد‌، در سه شیفت خط تولید آن کارخانه مشغول به کار است و دسترسی‌ آن به بازارهای جهانی بدون مانع و تحریم است .

از طرفی چون مدام مانند کشور ما قطع برق یا گاز را ندارد در حال تولید یک محصول مشابه با هزینه تمام شده بسیار کمتر نسبت به ایران است، اما علیرغم اینکه ما در ایران انرژی ارزان‌تری داریم اما از آنجایی که این انرژی پیوسته به دست واحد‌های صنعتی نمی‌رسد و عملا در برخی از ماه‌های سال توقف خط تولید را داریم و از طرفی دیگر چون این واحد صنعتی نمی‌تواند نیروهای خود را در ایام تعطیلی خط تولید بیرون کند و مجدد هنگام شروع به کار خط تولید آنها را پای کار بیاورد یک هزینه سربار بسیار سنگینی به آنها تحمیل می‌شود که به‌طور مستقیم در قیمت تمام‌شده تولید آن کالا اثر می‌گذارد و باعث می‌شود یک کالای مشابه در کشور ما نسبت به ترکیه بسیار گران‌ترتولید شود .

تمام این اتفاقات نشات‌گرفته از پدیده ناترازی انرژی در استان ما و قطع گاز و برق واحد‌های صنعتی است، به‌طوری که‌ عملا در رقابت با واحدهای صنعتی مشابه‌ای که‌ در کشورهای همسایه هستند ما عقب بمانیم و دقیقا به همین دلیل است که شما می‌بینید بسیاری از شرکت‌ها ترکیه‌ای در ترکمنستان‌، تاجیکستان یا افغانستان از فروش خوبی برخوردار هستند و بازارهای این کشورها را در غبضه خود در‌آورده‌اند، زیرا با قیمت‌های رقابتی‌تر و کیفیت بهتر از ما در بازارها حضور پیدا می‌کنند .

یقینا بخشی از این موفقیت ترک‌ها در از آن خود کردن بازارهای کشورهای آسیای میانه به موضوع تامین با ثبات انرژی در این کشور باز‌می‌گردد .
ای کاش متولیان امر و مسوولان بدانند که متاسفانه ما با هر بار قطع گاز و برق واحدهای صنعتی‌، شوک‌های بزرگی را به واحد‌های صنعتی وارد می‌کنیم.
در یخبندان سال گذشته چند روز گاز صنایع قطع شد‌، چه میزان خسارت به واحدهای صنعتی وارد کرد‌؟در سال گذشته با توجه به اینکه دما به یکباره با افت شدیدی مواجه شد خسارت‌های زیادی را به واحدهای مختلف صنعتی ما وارد کرد، به‌طوری که بخشی از این خسارت‌ها غیر قابل جبران بودند. گزارش‌های متعددی داشتیم از واحدهای صنعتی مبنی بر اینکه سیستم گرمایش آنجا به دلیل قطع گاز کاملا یخ زده و لوله‌ها ترکیده و هنگامی که آمده‌اند برای تعمیر لوله‌های آب متاسفانه در اثر ترکیدگی‌های متعدد لوله‌ها آب تمام واحد صنعتی را فرا گرفته است، حالا تصور کنید چند روز به خاطر قطع گاز و برق کارخانه تعطیل بوده و متضرر شده است .

همزمان به علت قطع گاز تمام لوله‌کشی شبکه سیستم گرمایشی آن واحد باید تعمیر شود‌، از طرفی آن کارخانه تسهیلات بانکی دریافت کرده است که به علت تعطیلی کارخانه و نبود درآمد قادر به پرداخت اقساط تسهیلات خود و همچنین پرداخت هزینه‌های بیمه تامین اجتماعی و تامین حقوق کارگرانش نیست و به تعهداتی که نسبت به خریداران و مشتریانش دارد‌، نمی‌تواند به موقع عمل کند. طبیعتا در این مواقع به علت خلف‌وعده و انجام نشدن تعهدات نسبت به مشتریان مشمول جریمه هم می‌شوند و در نتیجه بسیاری از واحد‌های صنعتی و تولیدی ما سود عملیاتی خود را به خاطر همین قطع شدن برق و گاز از دست دادند و حتی برخی از آنها در آستانه ورشکستگی قرار گرفتند .

دامنه تبعات زیان‌بار ناشی از قطع برق و گاز برای آن دسته از واحدهای صنعتی استان که خود تولید‌کننده مواد اولیه خط تولید برای یک واحد صنعتی دیگر در اصفهان یا تهران هستند به همین جا ختم نشد و تعطیلی واحدهای صنعتی در مشهد در اثر قطع گاز‌‌، خط تولید آنها در اصفهان و تهران را نیز با مشکل مواجه کرد‌. متاسفانه واحدهای صنعتی استان به علت تاخیر در ارسال مواد اولیه مشمول جریمه‌های گزاف شدند؛ تمام این ماجراهایی که عنوان شد واقعیت غم‌انگیزی است که در چندسال اخیر گریبانگیر بخش صنعت و تولید استان شده و واحدهای صنعتی استان اکنون زیر بار انواع فشارها در حال خرد شدن است .از همین‌رو تقاضا داریم که مسوولان در این زمینه قبل از اینکه کاملا بخش صنعت استان در حالت اغما رود، فکری برای حال این بیمار در حال احتضار کنند.

مسوولان جهت کاهش تبعات ناترازی انرژی در بخش صنایع چه اقداماتی انجام داده‌اند؟

درست است که سیستم گازرسانی در کشور ما به صورت شبکه است، اما بعضی از استان‌ها همچون استان خراسان رضوی بیشتر تحت‌تاثیر صدمات ناشی از قطع گاز قرار می‌گیرند که این منصفانه نیست، کما‌اینکه در تابستان وقتی با کمبود برق مواجه می‌شویم‌، خوب می‌دانیم که بخش عمده این برق در مناطق جنوبی کشور در حال استفاده است، چون دما آنجا بالاتر است و در اینجا برای رفاه حال بیشتر هموطنان‌مان در جنوب کشور صرفه‌جویی می‌کنیم، اما عکس این اتفاق کمتر می‌افتد به‌طوری که در تحقیقاتی که انجمن مدیران انجام داد ثابت کرد ضریب حرارتی گازی که در اینجا از منابع سرخس استحصال می‌شود بسیار پایین‌تر از میزان حرارت تولید‌شده حاصل از سوختن گاز جنوب کشور است .

به روایتی دیگر در مشهد برای این گاز قیمت مشابه گاز جنوب را پرداخت می‌کنیم، اما انرژی کمتری نسبت به واحد صنعتی که در استان‌های دیگر گاز جنوب کشور را مصرف می‌کند، دریافت می‌کنیم. تمام این موارد را می‌خواستیم مطرح کنیم اما جلوی ما را گرفتند و مانع شدند و این موضوع را از دستور کار شورای گفت‌وگو خارج کردند چون توجیه‌شان این بود که عواقب دارد اما کماکان کسی به این موضوع توجه ندارد که ضریب حرارتی گاز در استان ما به نسبت سایر استان‌هایی که از گاز استحصال شده از جنوب کشور استفاده می‌کنند متفاوت است و حرارت کمتری دارد، حال آنکه برای هر دو نوع این گاز هزینه یکسان دریافت می‌کنند.
واحدهای صنعتی ما در سال گذشته به مدت دو هفته به صورت متناوب با قطعی گاز مواجه بودند، برای امسال پیشنهادی که کارشناسان شرکت گاز به ما داده‌اند تا در صورت قطع یا افت فشار گاز تا حدودی جبران مافات شود از این رو قرار بوده است هر واحد صنعتی اقدام به تعبیه مخازن گاز در خود آن واحد صنعتی کند تا در فصلی که کمبود گاز نداریم مانند تابستان اقدام به ذخیره‌سازی گاز کنند و از آن گاز ذخیره‌شده در هنگام افت فشار گاز یا قطع آن استفاده کنند‌، اما واقعیت این است که این مخازن حتما باید یک حجمی داشته باشد و اصولا در شهرک‌های صنعتی ما واحدهای صنعتی با کمبود فضا مواجه هستند که به هیچ عنوان حریم لازم برای این کار را نمی‌توانند رعایت کنند.

بحث بعدی این است که هر کدام از اینها از لحاظ پدافند غیرعامل که شما بررسی کنید یک بمب ساعتی است که می‌خواهیم در شهرک‌های صنعتی خودمان کار بگذاریم تنها کافی است یکی از این مخازن آسیب ببیند و انفجاری رخ بدهد، آن وقت واحدهای صنعتی اطراف خود را نیز تحت‌تاثیر قرار خواهد داد و فاجعه‌ای رخ می‌دهد .در نتیجه این پیشنهاد یک طرح مطالعاتی شده مطابق با شرایط واحدهای صنعتی ما نیست و علیرغم اینکه شرکت شهرک‌های صنعتی استان به شرکت گاز مخالفت خود را مکاتبه کرده است اما شرکت گاز اصرار بر اجرای این طرح دارد .در خصوص دریافت سوخت مایع و جایگزین گاز هم به علت مبحث قاچاق سوخت و پروسه طولانی ثبت درخواست واحدهای صنعتی برای دریافت این سوخت، عملا در این رابطه هم با مشکل مواجه هستیم و سوخت جایگزین به دست این واحدها یا اصلا نمی‌رسد یا دیر می‌رسد و آن واحد صنعتی مجبور است به صورت قاچاق نیاز خود را برطرف کند و تنها درخواست ما از مسوولان ایجاد و اتخاذ یک شرایط با‌ثبات در زمینه تامین سوخت مورد نیاز صنایع است حالا به هر ترتیبی که خودشان صلاح می‌دانند عمل کنند. این می‌تواند به شکل خرید گاز از ترکمنستان یا به شکل تقویت خطوط انتقال گاز از جنوب کشور به خراسان رضوی باشد .

تقاضا داریم تا قبل از اینکه بسیاری از واحدهای صنعتی ما در اثر ناترازی انرژی با ورشکستگی روبه‌رو نشده‌اند و تا زمانی که بیشتر از این بازارهای خارجی را به علت تاخیر در عمل به تعهدات قید شده در قراردادهای خارجی و عقب‌ماندگی در تحویل محصولات به مشتریان خارجی از دست نداده‌ایم و از همه تاسف‌بارتر تا هنگامی که صنایع ما برای حفظ بقای خود وادار به مهاجرت به کشورهای همسایه همچون ترکیه و افغانستان و عمان نشده‌اند‌، فکری برای حال و روز وخیم صنعت استان در زمان ناترازی انرژی ناشی از قطع برق و گاز برداشته شود.